Idea muzeum, jaką znamy dzisiaj, wywodzi się z tradycji kolekcji prywatnych, które z czasem przekształciły się w dziedzictwo publiczne. Pierwszym uznawanym za muzeum miejscem był zbiór starożytności zgromadzony na Kapitolu w Rzymie w XV wieku. W 1471 roku papież Sykstus IV przekazał tę kolekcję miastu, czyniąc ją dostępną dla publiczności i wprowadzając nową erę w historii ochrony dziedzictwa kulturowego. Było to pierwsze muzeum publiczne, którego głównym celem było nie tylko zabezpieczenie zbiorów, ale także ich udostępnienie szerokiemu gronu odbiorców. Fundamentem tej idei stało się powierzenie opieki nad kolekcjami instytucjom publicznym, które mogłyby zapewnić ich trwałość i dostępność na pokolenia. Jednak za każdym takim przekazaniem odpowiedzialności stoi człowiek – opiekun, który, oprócz dbania o bezpieczeństwo zbiorów, nadaje im nowe życie, otwierając je dla społeczeństwa. 

Nasze Wirtualne Muzeum Wynalazców nawiązuje do tej tradycji, ale zarazem ją redefiniuje. Czerpiąc inspirację z pierwotnych, prywatnych kolekcji, odkrywa je na nowo, wyciągając ukryte przedmioty na światło dzienne. Zamiast gromadzić je w jednej fizycznej przestrzeni, pozostawiamy je rodzinom i prywatnym kolekcjonerom – tym, którzy najgłębiej odczuwają emocjonalny związek z eksponatami. Jednocześnie, dzięki technologii wirtualnej, umożliwiamy zwiedzającym nieograniczony dostęp do kolekcji – w dowolnym czasie, miejscu i formie. 

Dlaczego tak postępujemy? Tradycyjne modele muzealne często redukują rolę opiekunów zbiorów do określania istotności historycznej, katalogowania, zabezpieczania i wystawiania obiektów. Jednak to, co nadaje kolekcjom prawdziwą wartość, to emocje, które im towarzysza– silne, osobiste i społecznie zakorzenione, kontekst w jakim funkcjonowały i dopiero wtedy wylania się z nich znaczenie jakie niosły ze sobą.  Dokumenty, patenty czy zdjęcia to nie tylko zapisy przeszłości, ale preteksty do jej opowiedzenia. Opowieść ta nabiera życia dopiero wtedy, gdy towarzyszą jej konteksty rodzinne, historie przekazywane z pokolenia na pokolenie, uczucia, które łączą ludzi z ich dziedzictwem. A muzeum XXI wieku powinno starać się nie tylko przechować suche przedmioty, ale i cała kulturowa, kontekstową i emocjonalna ich otoczkę. 

W naszym muzeum emocja jest atramentem, w którym zapisujemy historię. Wybierając eksponaty, kierowaliśmy się ich potencjałem emocjonalnym – zdolnością wywoływania poruszenia, refleksji i więzi. To one ożywiają narrację o wynalazcach, czyniąc ich dorobek bliższym każdemu zwiedzającemu. Wirtualna przestrzeń dostosowaną do oczekiwań zwiedzających pozwala nie tylko na głębsze zanurzenie się w napisanej w sposób wzbudzający emocje narracji, ale także na większą elastyczność w eksplorowaniu obiektów i ich historii na własną rękę.  

Wirtualizacja muzealnictwa to globalny trend, w który wpisują się projekty takie jak Google Arts & Culture czy wirtualne wycieczki Muzeum Brytyjskiego i Luwru. W Polsce przykładem jest „Wirtualne Muzea Małopolski”. Nasze Wirtualne Muzeum Wynalazców łączy tradycyjne wartości z nowoczesnymi technologiami, stawiając na emocjonalny potencjał eksponatów oraz ich związek z prywatnymi kolekcjonerami. To jedna z pierwszych tego typu inicjatyw w kraju, która chroni dziedzictwo techniczne i angażuje społeczność w jego przekazywanie przyszłym pokoleniom. 

Projekt ten był dla nas długą drogą, w której badania, eksperymenty i współpraca doprowadziły do stworzenia nie tylko muzeum, ale także prototypu budowania przestrzeni, gdzie emocje odgrywają kluczową rolę – zarówno w ochronie dziedzictwa, jak i w jego przekazywaniu. To wyjątkowa formuła, która redefiniuje tradycyjne podejście do muzealnictwa, oddając hołd przeszłości, ale kierując się ku przyszłości – z pełną świadomością, że to emocje są tym, co pozwala historii przetrwać. 

Dr Monika A. Koperska, Kraków wrzesień 2024 

Podziękowania dla:
prof. dr hab. Joanna Profic-Paczkowska
dr Alicja Rafalska-Łasocha
dr Kaja Spilarewicz-Stanek
dr Dominika Pawcenis

Wydział Chemii, Uniwersytet Jagielloński

 

prof. dr hab. Justyna Syguła-Cholewińskiej
prof. dr hab. Tomasz Sawoszczuk
dr Julio Cesar Torres Elguera

Katedra Mikrobiologii, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

 

dr Julio del Hoyo-Meléndez

Laboratorium Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych (LANBOZ), Muzeum Narodowe W Krakowie

 

Joanna Florczak-Czujwid
Katarzyna Światłowska
Marek Skrzyński
Agnieszka Wójcik-Zachorska
Małgorzata Walczak-Gomuła

ASM Research Solution Strategy

 

 

dr Jacek Bagniuk
Agnieszka Marecka
Regina Kozik

Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki,
Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie

 

prof. dr hab. Piotr Welk
Wydział Grafiki,
Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

prof. dr hab. Izabela Zając
dr Monika Suproniuk
Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki,
Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

 

 

Piotr Skawiński
Aleksandra Reszotnik

 

Tu logo Mayaki

 

Podziękowania za wypożyczenie obiektów:

Zofia Czochralska
Jerzy Dzikowski-Szczepanik
Mieczysław Czosnyka i Fundacja im. Jana Szczepanika w Tarnowie
Piort Kiełbasiński
Henry Magnuski
Grażyna Całka
Jakub Meissner
Muzeum Lotnictwa w Krakowie
FINA

Dodatkowe podziękowania za zaangażowanie w projekt:

Beskid Plus – bezkwasowe opakowania do przechowywania zbiorów
Biblioteka Jagiellońska – skanowania i dezynfekcji zbiorów
Klinika Papieru – odkwaszanie zbiorów muzealnych
SMARTTECH 3D – digitalizacja 3D

Dofinansowanie na realizację projektu pozyskane dzięki staraniom dr Moniki A. Koperskiej,
współzałożycielki Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki.

Praca naukowa dofinansowana ze środków budżetu państwa w ramach programu Ministra Edukacji i Nauki
pod nazwą „Nauka dla Społeczeństwa”, nr projektu NdS/549880/2022/2022.
Kwota dofinansowania: 1 mln zł, Całkowita wartość projektu: 1 mln zł